ÇALIŞMA ORTAMI AYDINLATMASI
İŞÇİ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ TÜZÜĞÜ
Bakanlar Kurulu Kararının Tarihi : 4.12.1973, No: 7/7583
Dayandığı Kanunun Tarihi : 25.8.1971, No: 1475
Yayımlandığı R. Gazetenin Tarihi : 11.1.1974, No: 14765
Madde 16- İşyerlerinin gün ışığıyla yeter derecede
aydınlatılmış olması esastır. Şu kadar ki,işin konusu veya işyerinin
inşa tarzı nedeniyle gün ışığından faydalanılamayan hallerde yahut gece
çalışmalarında,suni ışıkla yeterli aydınlatma sağlanacaktır.
Gerek tabii ve gerek suni ışıklar,işçilere yeter derecede
ve eşit olarak dağılmayı sağlayacak şekilde düzenlenecektir.
AYDINLATMA ŞİDDETİNİN ÖLÇÜLMESİ
Lüksmetre, ışık enerjisini elektrik enerjisine dönüştüren
bir foto elektrik pil ile, lüksel olarak kalibre edilmiş çok duyarlı
bir miliampermetreden oluşmaktadır. Lüksmetrenin filtre sistemi,
spektral duyarlılığı insan gözünün spektral duyarlılığının aynı olacak
şekilde yapılmıştır.
AYDINLATMA ŞİDDETİ
İşçinin iyi performans gösterebilmesi için işyeri aydınlatma
şiddetinin optimum'da olması gereklidir. Gerekli aydınlatma şiddeti ile
yapılan işin çeşidine bağlıdır. Tablo 1 , 2 , ve 3 sıraile günışığı ve
yapay aydınlanma için öngörülen temel değerler verilmiştir.
İş
Sınıfı |
İşçiler tarafından işlenen maddelerin ve diğer eşyaların minimum büyüklükleri |
I. |
0,2 mm'den küçük |
II. |
0,2 mm - 1 mm |
III. |
1 mm - 10 mm |
IV. |
10 mm - 100 mm |
V. |
100 mm'den büyük |
VI. |
İri ve hacimce büyük maddeler |
Tablo:1 İş sınıfı
Yukarıdaki iş sınıflarına göre aydınlatma şiddeti standardları Tablo 2 ve 3'de verilmiştir.
İş
Sınıfı |
Lüks olarak aydınlanma şiddeti
Müsaade edilebilen minimum |
Önerilen (tercih edilen) |
I. |
200 |
280 |
II. |
150 |
200 |
III. |
100 |
150 |
IV. |
60 |
100 |
V. |
40 |
60 |
VI. |
20 |
40 |
Tablo : 2 Gün ışığı için temel aydınlanma şiddeti
İş
sınıfı |
Önerilen ortalama aydınlanma şiddeti (lüks olarak) |
Önerilen ortalama aydınlanma şiddeti (lüks olarak) |
İşyerinde müsade edilebilen minimum aydınlanma şiddeti (lüks olarak) |
İşyerinde müsade edilebilen minimum aydınlanma şiddeti (lüks olarak) |
|
Birleşik aydınlanma
(Genel + yerel) |
Sadece genel aydınlatma |
Birleşik aydınlanma
(Genel + yerel) |
Sadece genel aydınlatma |
I. |
En az 1000 |
En az 300 |
500 |
300 |
II. |
300 - 1000 |
150 - 300 |
300 |
125 |
III. |
150 - 300 |
80 - 150 |
75 |
50 |
IV. |
50 - 100 |
40 - 80 |
40 |
20 |
V. |
- |
20 - 40 |
- |
10 |
VI. |
- |
10 - 20 |
- |
5 |
Tablo: 3 Yapay aydınlatma için temel aydınlatma şiddeti standartları
Çeşitli Görme Şekilleri İçin Önerilen Aydınlatma Şiddetinin Enalt Değerleri
Görme Şekli |
Bakılan Yerdeki En Az Aydınlatma Şiddeti LÜX* |
Tipik Örnekler |
Genel görme |
20 |
Emin olarak yürümenin sağlanması. (Örneğin: Az gidip gelme olan koridorlar). |
" " |
100 |
Kazan dairesi (Kömür verme ve kül alma işleri), kaba malzeme ambarları, depoları, soyunma yerleri. |
Bayağı, kaba |
150 |
İş masalarında ve ve tezgahlarda
yapılan kaba işler ve ayıklama işleri, depo edilmiş malzemelerin
genel incelenmesi ve sayımı, ağır makinaların montajı. |
Oldukça kritik |
300 |
İş masalarında ve tezgahlardaki orta
derecede zor işler, ayrıca aynı derecede montaj ve kontrol işleri,
genel ofis-büro işleri, okuma yazma ve kaydetme işleri. |
Kritik |
700 |
İş masalarında ve tezgahlardaki hassas
işler, aynı derecede montaj ve kontrol işleri, çok hassas boyama
işleri, koyu kumaşların dikilme işleri. |
Çok kritik |
1500 |
Hassas parçaların montaj ve kontrolü, takım ve mastar imali, bunların kontrolü, hassas taşlama işleri. |
Çok zor veya önemli |
3000 |
Saat imali ve tamiri, buna benzer çok hassas işler. |
Bu rakamlar, işyerlerinde elde edilen aydınlatma şiddetinin ortalama değerlerinden alınmıştır.
"Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik" (26.07.2002 gün
& 24827 sayılı Resmi Gazete) hükümlerine (Madde 71, 72,73) göre de:
Kaçış yollarında, döşemelerde ve yürüme yüzeylerinde ölçülen aydınlatma düzeyi en az 10 lüks,
Toplanma amaçlı binalarda, gösteri veya projeksiyon yapılansürelerde bu aydınlatma en az 2 lüks,
Aydınlatma armatürlerinin yerleştirilmesi, herhangi bir armatürün
çalışamaz hale gelmesi durumunda kaçış yollarının herhangi bir
noktasındaki taban ve döşeme aydınlatma düzeyinin en az 2 lüks
olmalıdır.
AYDINLANMA TÜRLERİ
Gün ışığı ile aydınlanma doğrudan aydınlanma (güneş ışığının doğrudan
çalışma yerine gelmesi ) veya endirekt aydınlatma ( yayılmış ve
yansımış ışının iş yerine gelmesi) şeklinde olur.
(Uzmanlar, en iyi ışığın beyaz ışık (gün ışığı) olduğunu
belirtmektedirler. Bu nedenle beyaz ışıktan olanaklar ölçüsünde
yararlanmak gerekir. Gün ışığının yetersiz olduğu durumlarda ve gece
çalışmalarında gün ışığına benzeyen ışınlardan yararlanılmalıdır.)
{İşçi Sağ.İş Güv.Tüz. Madde 16: İşyerlerinin gün ışığıyla yeter
derecede aydınlatılmış olması esastır. Şu kadar ki, işin konusu veya
işyerinin inşa tarzı nedeniyle gün ışığından faydalanılamayan hallerde
yahut gece çalışmalarında, suni ışıkla yeterli aydınlatma
sağlanacaktır... }
Yapay aydınlanma sistemi sade (sadece genel veya yerel) veya birleşik
olabilir. Endüstride iyi genel aydınlanma veya birleşik aydınlanma
sistemi kullanılmalıdır. Sadece yerel kaynaklarla aydınlanma,
aydınlanmanın her yerde aynı olmaması nedeni ile görme zorluğuna yol
açtığı için kullanılmamalıdır. Birleşik aydınlanma sistemi,
aydınlatmanın şiddetli olması gereken iş yerlerinde ve genel aydınlatma
sisteminin pahalı olacağı durumlarda sadece gerekli olan yerlerde
kullanılmalıdır.
AYDINLATMA İLE İLGİLİ BAZI ÖNERİLER
Gün ışığının odaya doğrudan girmesi önlenmelidir (pencerelerin uygun
yerde olması, mat camlar kullanılması, açık renk ve ışık geçirme
katsayısı %30'dan fazla olan perdeler kullanılması, panjur
kullanılması),
Pencerelerin, kolonların, tavanların, duvarların ve bölmelerin yüzeylerinin açık renge boyanması,
Aynı zamanda döşemenin de açık renkte olması, ancak dışarıdan
gelebilecek veya işlem anında ortaya çıkabilecek tozların renginden
açık olmaması,
Genel olarak güvenlik işaretlerinin dışında kalan, möble ve makine parçalarının, açık, mat renklere boyanması,
Yapay ışık kaynaklarının işçilerin görüş açısının dışına yerleştirilmesi, veya gerekli gölgeliklerin kullanılması.
Aydınlatma tekdüze olmalıdır.
Çalışılan düzeyin her tarafındaki aydınlatma seviyesi eşit olmalıdır.
Tekdüzelik sağlanamazsa göz değişik aydınlatma seviyesine kendini
uyumlamak için çaba harcayacak ve çabuk yorulacaktır. Tekdüzelik
sağlamak için yaygın ışınlar veren ışık kaynakları kullanmak ve bunları
birbirine yakın yerleştirmek gerekir.
Aydınlatma sabit olmalıdır.
Işık kaynağı titreşme yapmamalıdır. Titreşme, ışık kaynağının
parlaklığındaki hızlı değişme olduğundan, göz bu hızlı değişmelere
uyabilmek için aşırı çaba harcar ve çabuk yorulur. Akkor telli lambalar
titreşim yapmazlar. Flüorasan lambalar, akkor telli lambalarda olduğu
gibi kızıp akkor haline gelen ve çok kısa süren sönmelerde sıcaklığını
kaybetmeyerek ışık yaymaya devam eden bir tel olmadığından, bu tür
lambaların ışıklarında titreşme hissedilir. Bunu ikili (ters fazlı)
bağlantılarla yok etmek olanaklıdır.
Çalışılan yüzeye düşen gölgelerden sakınılmalıdır.
Işık kaynakları, çalışılan yüzeye gölge düşmeyecek şekilde yerleştirilmelidir. Lambaların seçimi:
Lambalar mekanik ve elektrik bakımından amaca uygun bir şekilde yapılmış olmalıdır. Işık verme olanağı aydınlatma prensiplerine uygun olmalıdır.
İş kazalarına meydan vermeyecek şekilde yapılmış olmalıdır.
Sağlam, takılması, bakımı ve temizliği kolay ve basit olmalıdır.
Seyyar aydınlatma lambalarının (el ve tezgah lambaları) el ile temas
eden kısımları elektrik - ceryan kaçaklarına karşı korunmuş olmalı ve
bunlarda kullanılacak cereyan 42 V' tu geçmemelidir. Özellikle kazan madeni kaplar içinde kullanılan el lambalarında
cereyan gerilimi 32 voltu geçmemeli (24 volt olmalı) ve voltajı
düşürmek için kullanılan transformatörün bağlantısı sağlam, kendisi
izole edilerek topraklanmış olmalıdır. Çalışma (işyeri) ortam atmosferinde patlayıcı ve yanıcı maddelerin
(gaz ve tozlar) bulunması olasılığı olan yerlerde patlama ve yangına
neden olmayacak koruyucu lambalar kullanılmalıdır. Tesisatın kuruluşunda daima bakımı kolay, kullanılışı basit ve sağlam olan aydınlatma elemanları seçilmelidir. |
